LI. Frá Völsungum

Eftir Sigurð svein lifði dóttir, er Áslaug hét, er fædd var at Heimis í Hlymdölum, ok eru þaðan ættir komnar stórar. Svá er sagt, at Sigmundr Völsungsson var svá máttugr, at hann drakk eitr ok sakaði ekki, en Sinfjötli, sonr hans, ok Sigurðr váru svá harðir á húðna, at þá sakaði ekki eitr, at útan kæmi á þá bera. Því hefir Bragi skáld svá kveðit:

114.
Þá er forns Litar flotna
á fangboða öngli
hrökkviáll of hrokkinn
hekk Völsunga drekku.

Eftir þessum sögum hafa flest skáld ort ok tekit ýmsa þáttu. Bragi inn gamli orti um fall Sörla ok Hamðis í drápu þeiri, er hann orti um Ragnar loðbrók.

115.
Knátti eðr við illan
Jörmunrekkr at vakna
með dreyrfáar dróttir
draum í sverða flaumi;
rósta varð í ranni
Raudvés höfuðniðja,
þá er hrafnbláir hefnðu
harma Erps of barmar.

116.
Flaut of set við sveita
sóknar alfs í golfi
hræva dögg, þar er höggnar
hendr sem fætr of kenndusk;
fell í blóði blandinn
brunn ölskála, runna
þat er á Leifa landa
laufi fátt, at höfði.

117.
Þar svá at gerðu gyrðan
golfhölkvis sá fylkis
segls naglfara siglur
saums andvanar standa;
urðu snemmst ok sörli
samráða þeir Hamðir
hörðum herðimýlum
Hergauts vinu barðir.

118.
Mjök lét stála stökkvir
styðja Gjúka niðja
flaums, þá er fjörvi næma
Foglhildar mun vildu,
ok bláserkjar birkis,
ball, fagrgötu allir,
ennihögg ok eggjar
Jónakrs sonum launa.

119.
Þat sék fall á fögrum
flotna randar botni.
Ræs gafumk reiðar mána
Ragnarr ok fjölð sagna.

 

LII. Frá Fróða konungi ok kverninni Grótta

Hví er gull kallat mjöl Fróða? Til þess er saga sjá, at Skjöldr hét sonr Óðins, er Skjöldungar eru frá komnir. Hann hafði atsetu ok réð löndum, þar sem nú er kölluð Danmörk, en þá var kallat Gotland. Skjöldr átti þann son, er Friðleifr hét, er löndum réð eftir hann. Sonr Friðleifs hét Fróði. Mann tók konungdóm eftir föður sinn í þann tíð, er Ágústus keisari lagði frið of heim allan. Þá var Kristr borinn. En fyrir því at Fróði var allra konunga ríkastr á Norðlöndum, þá var honum kenndr friðrinn um alla danska tungu, ok kalla menn það Fróðafrið. Engi maðr grandaði öðrum, þótt hann hitti fyrir sér föðurbana eða bróðurbana lausan eða bundinn. Þá var ok engi þjófr eða ránsmaðr, svá at gullhringr einn lá á Jalangrsheiði lengi.
Fróði konungr sótti heimboð í Svíþjóð til þess konungs, er Fjölnir er nefndr. Þá keypti hann ambáttir tvær, er hétu Fenja ok Menja. Þær váru miklar ok sterkar.
Í þann tíma fundust í Danmörku kvernsteinar tveir svá miklir, at engi var svá sterkr, at dregit gæti. En sú náttúra fylgði kvernunum, at þat mólst á kverninni, sem sá mælti fyrir, er mól. Sú kvern hét Grótti. Hengikjöftr er sá nefndr, er Fróða konungi gaf kvernina.
Fróði konungr lét leiða ambáttirnar til kvernarinnar ok bað þær mala gull, ok svá gerðu þær, mólu fyrst gull ok frið ok sælu Fróða. Þá gaf hann þeim eigi lengri hvílð eða svefn en gaukrinn þagði eða hljóð mátti kveða. Þat er sagt, at þær kvæði ljóð þau, er kallat er Gróttasöngr, ok er þetta upphaf at:

120.
Nú erum komnar
til konungs húsa
framvísar tvær,
Fenja ok Menja;
þær eru at Fróða
Friðleifs sonar
máttkar meyjar
at mani hafðar.

Ok áðr létti kvæðinu, mólu þær her at Fróða, svá at á þeiri nótt kom þar sá sækonungr, er Mýsingr hét, ok drap Fróða, tók þar herfang mikit. Þá lagðist Fróðafriðr. Mýsingr hafði með sér Grótta ok svá Fenju ok Menju ok bað þær mala salt. Ok at miðri nótt spurðu þær, ef eigi leiddist Mýsingi salt. Hann bað þær mala lengr. Þær mólu litla hríð, áðr niðr sökk skipit, ok var þar eftir svelgr í hafinu, er særinn fellr í kvernaraugat. Þá varð sær saltr.

 

LIII. Frá Hrólfi kraka ok Vögg

Hví er gull kallat sáð Kraka? Konungr einn í Danmörk er nefndr Hrólfr kraki. Hann var ágætastr fornkonunga fyrst af mildi ok fræknleik ok lítillæti. Þat er eitt mark um lítillæti hans, er mjök er fært í frásagnir, at einn lítill sveinn ok fátækr er nefndr Vöggr. Hann kom í höll Hrólfs konungs. Þá var konungrinn ungr at aldri ok grannligr á vöxt. Þá gekk Vöggr fyrir hann ok sá upp á hann.
Þá mælti konungr: "Hvat viltu mæla, sveinn, er þú sér á mik?"
Vöggr segir: "Þá er ek var heima, heyrðak sagt, at Hrólfr konungr at Hleiðru var mestr maðr á Norðrlöndum, en nú sitr hér í hásæti kraki einn lítill, ok kallið þér hann konung."
Þá svarar konungr: "Þú, sveinn, hefir gefit mér nafn, at ek skal heita Hrólfr kraki, en þat er títt, at gjöf skal fylgja nafnfesti. Nú sé ek þik enga gjöf hafa til at gefa mér at nafnfesti, þá er mér sé þægilig. Nú skal sá gefa öðrum, er til hefir," - tók gullhring af hendi sér ok gaf honum.
Þá mælti Vöggr: "Gef þú allra konunga heilastr, ok þess strengi ek heit at verða þess manns bani, er þinn banamaðr verðr."
Þá mælti konungr ok hló við: "Litlu verðr Vöggr feginn."

 

LIV. Frá Hrólfi hraka ok Aðilsi konungi

Annat mark var þat sagt frá Hrólfi kraka um fræknleik hans, at sá konungr réð fyrir Uppsölum, er Aðils hét. Hann átti Yrsu, móður Hrólfs kraka. Hann hafði ósætt við þann konung, er réð fyrir Nóregi, er Áli hét. Þeir stefndu orrostu milli sín á ísi vatns þess, er Væni heitir. Aðils konungr sendi boð Hrólfi kraka, mági sínum, at hann kæmi til liðveizlu við hann, ok hét mála öllum her hans, meðan þeir væri í ferðinni, en konungr sjálfr skyldi eignast þrjá kostgripi, þá er hann köri af Svíðjóð. Hrólfr konungr mátti eigi fara fyrir ófriði þeim, er hann átti við Saxa, en þó sendi hann Aðilsi berserki sína tólf. Þar var einn Böðvarr bjarki ok Hjalti hugprúði, Hvítserkr hvati, Vöttr, Véseti, þeir bræðr Svipdagr ok Beiguðr. Í þeiri orrostu féll Áli konungr ok mikill hluti liðs hans. Þá tók Aðils konungr af honum dauðum hjálminn Hildisvín ok hest hans Hrafn.
Þá beiddust þeir berserkir Hrólfs kraka at taka mála sinn, þrjú pund gulls hverr þeira, ok um fram beiddust þeir at flytja Hrólfi kraka kostgripi þá, er þeir kuru til handa honum. Þat var hjálmrinn Hildigöltr ok brynjan Finnsleif, er á hvárigu festi járn, ok gullhringr sá, er kallaðr var Svíagríss, er átt höfðu langfeðgar Aðils. En konungr varnaði allra gripanna, ok eigi heldr galt hann málann. Fóru berserkir braut ok unðu illa sínum hlut, sögðu svá búit Hrólfi kraka.
Ok jafnskjótt byrjaði hann ferð sína til Uppsala, ok er hann kom skipum sínum í ána Fýri, þá reið hann til Uppsala, ok með honum tólf berserkir hans, allr griðalausir. Yrsa, móðir hans, fagnaði honum ok fylgði honum til herbergis ok eigi til konungs hallar. Váru þá gervir eldar fyrir þeim ok gefit öl at drekka.
Þá komu menn Aðils konungs inn ok báru skíð á eldinn ok gerðu svá mikinn, at klæði brunnu af þeim Hrólfi, ok mæltu: "Er þat satt, at Hrólfr kraki ok berserkir hans flýja hvárki eld né járn?"
Þá hljóp Hrólfr kraki upp ok allir þeir. Þá mælti hann:

121.
"Aukum enn elda
at Aðils húsum,"

tók skjöld sinn ok kastaði á eldinn ok hljóp yfir eldinn, meðan skjöldrinn brann, ok mælti enn:

122.
"Flýra sá eld
er yfir hleypr."

Svá fór hverr at öðrum hans manna, tóku þá ok, er eldinn höfðu aukit, ok köstuðu á eldinn. Þá kom Yrsa ok fekk Hrólfi kraka dýrshorn, fullt af gulli, ok þar með hringinn Svíagrís ok bað þá braut ríða til liðsins. Þeir hljópu á hesta sína ok ríða ofan á Fýrisvöllu. Þá sá þeir, at Aðils konungr reið eftir þeim með her sinn alvápnaðan ok vill drepa þá. Þá tók Hrólfr kraki hægri hendi gullit ofan í hornit ok söri allt um götuna. En er Svíar sjá þat, hlaupa þeir ór söðlunum, ok tók hverr slíkt er fekk, en Aðils konungr bað þá ríða ok reið sjálfr ákafliga. Slöngvir hét hestr hans, allra hesta skjótastr. Þá sá Hrólfr kraki, at Aðils konungr reið nær honum, tók þá hringinn Svíagrís ok kastaði til hans ok bað hann þiggja at gjöf. Aðils konungr reið at hringinum ok tók til með spjótsoddinum ok renndi upp á falinn.
Þá veik Hrólfr kraki aftr ok sá, er hann laut niðr. Þá mælti hann: "Svínbeygt hefi ek nú þann, er ríkastr er með Svíum." Svá skilðust þeir.
Af þessi sök er gull kallat sáð Kraka eða Fýrisvalla. Svá kvað Eyvindr skáldaspillir:

123.
Bárum, Ullr, of alla,
ímunlauks, á hauka
fjöllum Fýrisvalla
fræ Hákunar ævi.

Svá sem Þjóðólfr kvað:

124.
Örð sær Yrsu burðar
inndrótt jöfurr sinni
bjartplógaðan bauga
brattakr völu-spakra.
Eyss landreki ljósu
lastvarr Kraka barri
á hlémyldar holdi,
hauks kölfur mér sjalfum.

 

LV. Frá Hölga konungi

Svá er sagt, at konungr sá, er Hölgi er nefndr, er Hálogaland er við kennt, var faðir Þorgerðar Hölgabrúðar. Þau váru bæði blótuð, ok var haugr Hölga kastaðr, önnur fló af gulli eða silfri - þat var blótféit - en önnur fló af moldu ok grjóti. Svá kvað Skúli Þorsteinsson:

125.
Þá er ræfrvita Reifnis
rauð ek fyr Svölð til auðar,
herfylgins bar ek Hölga
haugþök saman baugum.

 

LVI. Enn frá gullskenningum

Í Bjarkarmálum inum fornum eru tölð mörg gullsheiti. Svá segir þar:

126.
Gramr inn gjöflasti
gæddi hirð sína
Fenju forverki,
Fáfnis Miðgarði,
Glasis glóbarri,
Grana fagrbyrði,
Draupnis dýrsveita,
dúni Grafvitnis.

127.
Ýtti örr hilmir,
aldir við tóku,
Sifjar svarðfestum,
svelli dalnauðar,
tregum otrsgjöldum,
tárum Mardallar,
eldi Órunar,
Iðja glysmálum.

128.
Gladdi gunnveitir,
gengum fagrbúnir,
Þjaza þingskilum
þjóðir hermargar,
Rínar rauðmalmi,
rógi Niflunga,
vísi inn vígdjarfi.
Varði hann Baldr þeygi.

Gull er kallat í kenningum eldr handar eða liðs eða leggjar, því at þat er rautt, en silfr snær eða svell eða héla, því at þat er hvítt. Með sama hætti skal ok kenna gull eða silfr til sjóðs eða diguls eða lauðar, en hvárttveggja silfr ok gull má vera grjót handar eða hálsgjörð nökkurs þess manns, er títt var at hafa men. Men ok hringar eru bæði silfr ok gull, ef eigi er annan veg greint. Sem kvað Þorleikr fagri:

129.
Kastar gramr á glæstar
gegn valstöðvar þegnum,
ungr vísi gefr eisu
armleggs, digulfarmi.

Ok sem kvað Einarr skálaglamm:

130.
Liðbröndum kná Lundar
landfrækn jöfurr granda.
Hykka ek ræsis rekka
Rínar grjót of þrjóta.

Svá kvað Einarr Skúlason:

131.
Blóðeisu liggr bæði
bjargs tveim megin geima
sjóðs, á ek sökkva stríði,
snær ok eldr, at mæra.

Ok enn sem hann kvað:

132.
Dægr þrymr hvert, en hjarta
hlýrskildir ræðr mildu
Heita blakks, of hvítum
hafleygr digulskafli.
Aldri má fyr eldi
áls hrynbrautar skála,
öll viðr folka fellir
framræði snæ bræða.

Hér er gull kallat eldr áls hrynbrautar, en silfr snær skálanna. Svá kvað Þórðr Mæraskáld:

133.
Sér á seima rýri,
sigðis látrs at átti,
hrauns glaðsendir handa,
Hermóðr föður góðan.

 

LVII. Maðr kenndr til gulls

Maðr er kallaðr brjótr gullsins, svá sem kvað Óttarr svarti:

134.
Góðmennis þarf ek gunnar
glóð-brjótanda at njóta.
Hér er alnennin inni
inndrótt með gram svinnum.

Eða gullsendir, sem kvað Einarr skálaglamm:

135.
Gullsendir lætr grundar,
glaðar þengill her drengja,
hans mæti kná ek hljóta,
hljót Yggs mjaðar njóta.

Gullvörpuðr, sem kvað Þorleikr:

136.
Hirð viðr grams með gerðum
gollvörpuðr sér holla.

Gullstríðir, sem kvað Þorvaldr blönduskáld:

137.
Gullstríðir verpr glóðum,
gefr auð konungr rauðan,
óþjóðar bregðr eyðir,
armleggs, Grana farmi.

Gullskati, sem hér er:

138.
Gat ek gullskata;
gör er leygs of bör
götu gunnvita
gráps tögdrápa.

 

LVIII. Kona kennd til gulls

Kona er kennd til gulls, kölluð selja gulls, sem kvað Hallar-Steinn:

139.
Svalteigar mun selju
salts Viðblinda galtar
rafkastandi rastar
reyrþvengs muna lengi.

Hér er kallat hvalir Viðblinda geltir. Hann var jötunn ok dró hvali í hafi út sem fiska. Teigr hvala er sær, röf sævar er gull. Kona er selja gulls þess, er hon gefr, ok samheiti við selju er tré, sem fyrr er ritat, at kona er kennd við alls konar trjáheiti kvenkennd. Hon er ok lág kölluð þess, er hon gefr. Lág heitir ok tré þat, er fellr í skógi. Svá kvað Gunnlaugr ormstunga:

140.
Alin var rýgr at rógi,
runnr olli því gunnar,
lág var ek auðs at eiga
óðgjarn, fira börnum.

Kona er kölluð mörk. Svá kvað Hallar-Steinn:

141.
Ek hefi óðar lokri
ölstafna Bil skafna,
væn mörk skála, verki
vandr stef-knarrar branda.

Tróða, enn sem kvað Steinn:

142.
Þú munt, fúrs, sem fleiri,
flóðs hirðisif, tróður,
grönn, við gæfu þinni
grjóts Hjaðninga brjótask.

Skorða, svá kvað Ormr Steinþórsson:

143.
Skorða var í föt færð
fjarðbeins afar hrein.
Nýri slöng nadd-Freyr
nisting of mjaðar Hrist.

Stoð, sem Steinarr kvað:

144.
Mens hafa mildrar Synjar
mjúkstalls logit allir,
sjá höfumk veltistoð stilltan
straumtungls, at mér draumar.

Björk, enn sem Ormr kvað:

145.
Því at hols hrynbáls
hramma, þats ek berk fram,
Billings á burar full
bjarkar hefi ek lagit mark.

Eik, svá sem hér er:

146.
Aura stendr fyr órum
eik fagrbúin leiki.

Lind, svá sem hér er:

147.
Ógnrakkr, skalat okkur,
almr dynskúrar malma,
svá bauð lind í landi
líns, hugrekki dvína.

 

LIX. Maðr kenndr til viða

Maðr er kenndr til viða, sem fyrr er ritat, kallaðr reynir vápna eða víga, ferða ok athafnar, skipa ok alls þess, er hann ræðr ok reynir. Svá kvað Úlfr Uggason:

148.
En stirðþinull starði
storðar leggs fyr borði
fróns á folka reyni
fránleitr ok blés eitri.

Viðr ok meiðr, sem kvað Kormákr:

149.
Meiðr er mörgum æðri
morðteins í dyn fleina;
hjörr fær hildibörrum
hjarl Sigurði jarli.

Lundr, svá kvað Hallfreðr vandræðaskáld:

150.
Askþollum stendr Ullar
austr at miklu trausti
rækilundr inn ríki
randfárs brumaðr hári.

Hér er ok þollr nefndr. Búss, svá kvað Arnórr:

151.
Rökr öndurt bað randir
reggbúss saman leggja,
rógskýja helt, Rygja,
regni haustnótt gegnum.

Askr, sem Refr kvað:

152.
Gekk í gulli stokkna
gjöfrífr, Háars drífu
askr viðr ærinn þroska,
as-Freyr sæing meyjar.

Hlynr, sem hér er:

153.
Heill kom þú, handar svella
hlynr kvaddi svá brynju.

Börr, sem Refr kvað:

154.
Alls böðgæðis bjóða,
börr ræðr til þess hjörva,
ógnstöðvar hefi ek ægi
einráðit Þórsteini.

Stafr, sem Óttarr kvað:

155.
Heltu, þar er hrafn né svalta,
hvatráðr ertu, láði,
ógnarstafr, fyr jöfrum,
ýgr, tveimr, við kyn beima.

Þorn, sem Arnórr kvað:

156.
Hlóð, en hála téðu
hirðmenn ara grenni,
auðar þorn fyr örnu
ungr valköstu þunga.

 

LX. Orrostukenningar

Hvernig skal kenna orrostu? Svá, at kalla veðr vápna eða hlífa eða Óðins eða valkyrju eða herkonunga eða gný eða glym. Svá kvað Hornklofi:

157.
Háði gramr, þar er gnúðu,
geira hregg við seggi,
rauð fnýstu ben blóði,
bengögl at dyn Sköglar.

Svá kvað Eyvindr:

158.
Ok sá halr
at Háars veðri
hösvan serk
hrísgrímnis bar.

Svá kvað Bersi:

159.
Þótta ek, þá er æri,
ár, sagt er þat, várum,
hæfr at Hlakkar drífu
hyrrunnum vel gunnar.

Svá kvað Einarr:

160.
Glymvindi lætr Göndlar,
gnestr hörr, taka mestum
Hildar segl, Þar er hagli,
hraustr þengill, drífr strengjar.

Sem kvað Einarr skálaglamm:

161.
Né sigbjarka serkir
sómmiðjungum rómu
Hárs við Högna skúrir
hléðut fast of séðir.

Svá sem hér:

162.
Odda gnýs við æsi
oddnets þinul setja.

Ok enn þetta:

163.
Hnigu fjandr at glym Göndlar
grams und arnar hramma.

Vissza a bloghoz

Új hozzászólás Frissítés